آینده هوش مصنوعی چیست؟ تهدیدها و فرصت‌های فناوری جدید

1403/05/16 - خواندن 10 دقیقه - نویسنده: علیرضا همتی

شاید برخی از افراد آینده هوش مصنوعی را یک آینده ترسناک ببینند و برخی دیگر آینده‌ای کاملاً روشن را ترسیم کنند. با این حال بهتر است با بررسی دقیق بخش‌های مختلف این نظریه‌ها ببینیم آینده هوش مصنوعی چیست و باید چه مسیری را در ادامه طی کرد. ما در این مقاله تلاش کردیم بخش‌های روشن و تاریک فناوری‌های جدید را بررسی کنیم. با ما همراه باشید.

نگاهی به انقلاب هوش مصنوعی

با اینکه ممکن است نام هوش مصنوعی و استفاده از آن برای شما کمتر از یک دهه عمر داشته باشد، اما هوش مصنوعی یک مفهوم قدیمی است. اولین بار نام هوش مصنوعی (artificial intelligence) در سال ۱۹۵۵ توسط جان مک کارتی استفاده شد. از آن سال به دهه‌ی گذشته این فناوری پیشرفت‌های بسزایی داشت و حتی در سال ۱۹۹۵ نمونه ساده ChatGPT حال حاضر با نام A.L.I.C.E رونمایی گردید. با تمامی این تفاسیر با توجه به کمبود منابع پردازشی و هزینه‌های هنگفت آنها این پیشرفت‌ها آنچنان در معرض دید قرار نمی‌گرفت. (بهتر است برای آشنایی بیشتر با AI ابتدا مقاله هوش مصنوعی چیست را مطالعه کنید.)

در دهه‌ی گذشته با پیشرفت سخت‌افزارها و اضافه شدن GPUهای قدرتمند، این پیشرفت و نمایش بسیار سریع‌تر اتفاق افتاد. در حال حاضر اکثر کارشناسان این فناوری را به عنوان یک انقلاب می‌شناسند و توانایی تغییر و پیشرفت توسط آن را بسیار بزرگ قلمداد می‌کنند. به همین دلیل اکثر کشورها، صنایع و کسب وکارها سرمایه‌گذاری عظیمی در این زمینه انجام داده‌اند. باتوجه به این مطالب سوالی که به وجود می‌آیند این است که این فناوری چگونه می‌تواند این تاثیر بزرگ را بگذارد؟

هوش مصنوعی چگونه بر آینده تاثیر می‌گذارد؟

شاید به این موضوع دقت نکرده باشید ولی در حال حاضر هم هوش مصنوعی تاثیر زیادی بر زندگی ما داشته است. بسیاری از شبکه‌های اجتماعی و اشتراک ویدیو مانند اینستاگرام و یوتیوب برای درگیر کردن بیش از پیش شما، در بسیاری از مراحل از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند و به کمک این فناوری‌ها شما روز به روز وقت بیشتری در این فضا می‌گذرانید. اما تاثیرات هوش مصنوعی به اینجا ختم نمی‌شود و تاثیرات متنوعی بر زندگی ما می‌گذارد که شامل موارد زیر است.

بالا رفتن سرعت زندگی:

یکی از اولین مواردی که بسیاری از افراد درک خواهند کرد، بالا رفتن سرعت زندگی است. بسیاری از سازمان‌ها، کسب و کارها و شرکت‌ها با استفاده از هوش مصنوعی به صورت دقیق و سریع پاسخگوی شما هستند. هر بخشی که با مردم نیاز به ارتباط دارد، می‌تواند از بخش‌های مختلف این فناوری استفاده کند تا تمامی مراحل را با سرعت و دقت بالا انجام دهد. هم‌چنین در بیشتر شغل‌ها فرآیندها منظم‌تر و سریع‌تر خواهند بود. اگر در گذشته طراحی یک تصویر زمان زیادی از گرافیست‌ها می‌گرفت، با استفاده از فناوری‌های مولد، می‌توان سرعت کار را بسیار افزایش داد. در بخش مدیریتی هم با کمک به تصمیم‌گیری‌های مدیران می‌توان سرعت رشد کارها را تا حد زیادی افزایش داد.

پایان حریم خصوصی:

در آینده تقریباً می‌توان گفت حریم خصوصی افراد دیگر وجود نخواهد داشت و حفظ آن بسیار سخت خواهد بود. از صدا، تصویر، رفتار، حرکات و تمامی مسیرهایی که طی کردید، سیستم‌ها برای تکمیل مدل‌های خود استفاده می‌کنند. همین حالا هم این اطلاعات توسط اینستاگرام، یوتیوب، گوگل مپ و ... در حال برداشت است اما در آینده این حفظ حریم خصوصی سخت‌تر و سخت‌تر خواهد شد. در آینده نزدیک احتمالاً بسیاری از سامانه‌های مجهز به هوش مصنوعی، اطلاعات بیشتری از ما نسبت به تمامی افراد نزدیک ما خواهند داشت. آنها به تمامی اطلاعات ما دسترسی دارند و می‌توانند رفتار و حرکات ما را پیش‌بینی کنند. این داده‌ها حتی می‌تواند بسیار خطرناک باشد و می‌تواند ما را تا حد زیادی تهدید کند. کلاهبرداری‌ها و سرقت‌ها با این اطلاعات می‌تواند زندگی‌های بسیاری را نابود کند.

تیم‌سازی انسان و AI:

همیشه و در بسیاری از اوقات این فناوری به عنوان دشمن انسان و یک تهدید عنوان شده است. با این حال ما در آینده شاهد همکاری بسیار نزدیک انسان و هوش مصنوعی خواهیم بود. شاهد کسب و کارهای بزرگی که با تعداد بسیار پایین کارمند کارهایی بزرگی انجام می‌دهند. این مورد به لطف این فناوری در آینده ممکن خواهد شد.

در انقلاب صنعتی هم این اتفاق رخ داد و در حالی که تولید به تعداد زیاد کارگران نیاز داشت، با اضافه کردن ماشین آلات به کارخانه‌ها نحوه تولید به طور کلی تغییر کرد. حال در عصر فناوری‌های جدید، محدودیت‌های ذهنی از بین رفته است و انسان‌ها می‌توانند کارهای بسیار بزرگتری را با تعداد کم نفرات اجرایی کنند. بهتر است در این مورد ترس را کنار گذاشت و از این فناوری‌های استفاده کرد زیرا بزرگترین خطر برای انسان از سمت هوش مصنوعی، استفاده نکردن از آن و عقب ماندن در حوزه‌های مختلف است.

اختلالات شغلی:

اتوماسیون کردن کسب و کارها باعث می‌شود بسیاری از انسان‌ها از جایگزینی خود ترس داشته باشند. در آینده بسیاری از کارها ماهیت‌هایشان، مهارت‌های مورد نیاز آنها و عناوینشان تغییرات زیادی خواهد کرد. بر اساس آمار و گزارش‌ها کارمندان بر این باورند که هوش مصنوعی می‌تواند تقریباً یک سوم کارهای آنها را انجام دهد. این اختلالات باعث می‌شود مانند انقلاب صنعتی بسیاری از کارها از بین برود و کارهای جدید جایگزین آنها شوند. به طور مثال مشاغلی مانند منشی گری در سال‌های آینده جای خود را به چت بات‌ها و دستیارهای صوتی می‌دهد و شغل‌هایی مانند متخصص هوش مصنوعی، کلان داده، یادگیری ماشین و یادگیری عمیق بسیار خواهان بیشتری خواهد داشت.

یکی از اساتید علوم کامپیوتر دانشگاه ایلینوی، پروفسور کلارا ناهرستد، یکی از ارکان اصلی موفقیت هوش مصنوعی در آینده را سرمایه‌گذاری دقیق در زمینه آموزش و پرورش و باز آموزی افراد برای مشاغل جدید می‌داند. برای جلوگیری هر چه بیشتر از خطرات هوش مصنوعی بهتر است به صورت هوشمند دست به استفاده از این فناوری بزنیم و تمامی افراد را برای زندگی در این عصر آماده کنیم.

ایجاد قوانین سخت گیرانه:

یکی از مواردی که در آینده انتظار آن را باید داشته باشیم، ایجاد قوانین سختگیرانه و پیچیده برای سازمان‌هایی است که از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند. در حال حاضر بسیاری از کشورها مانند آمریکا در حال تنظیم و کامل کردن قوانین در این حوزه هستند. یکی از مثال‌های ساده آن تصادفات خوردوهای خودران است. در حالی که این سیستم‌ها کاملاً هوشمند هستند و مالکینی دارند در صورت تصادف اینکه چه کسی مقصر خواهد بود مورد مباحثه است.

قوانین پیچیده‌ای در زمینه تجارت برای هوش مصنوعی در اروپا در حال تنظیم است که تا ۵ سال آینده اجرایی خواهد شد. به همین دلیل انتظار می‌رود در ۵ سال آینده پیچیدگی‌های تجارت بیشتر و بیشتر شود. در بخش‌های مختلفی مانند حفظ حریم شخصی و جلوگیری از کلاهبرداری باید قوانین مشخص و دقیقی وجود داشته باشد تا مردم با مشکل روبه رو نشوند. در ایران نیز با توجه به نیازهایی که در هوش مصنوعی داریم باید بتوانیم به سرعت قوانینی برای جلوگیری از خطرات هوش مصنوعی تنظیم کنیم.

آیا هوش مصنوعی جایگزین انسان است؟

یکی از بزرگترین ترس‌های انسان در زمینه فناوری‌های جدید، جایگزین شدن انسان توسط آنهاست. بسیاری بر این باورند که همان‌طور که انقلاب صنعتی بسیاری از کارگران را بیکار کرد، AI توانمندی بیشتر در بیکار کردن انسان‌ها خواهد داشت. در سال‌های گذشته هم در کشور آمریکا و شرکت Amazon تعدادی از کارگران با ربات‌ها جایگزین شدند. با این حال جایگزینی در انقلاب صنعتی هم باعث بیکار ماندن انسان‌ها نشد و فقط ماهیت کارها تغییر کرد و اتفاقاً کارهای سخت و طاقت فرسا بیشتر توسط ماشین‌ها و ربات‌ها انجام شد. در انقلاب هوش مصنوعی هم این اتفاق به احتمال زیاد رخ خواهد داد و ماهیت کارها تغییر خواهد کرد. در این بین کسانی که متوجه این تغییر نشوند و به کار قبلی خود ادامه دهند ممکن است شامل جایگزینی و از دست دادن کار بشوند. ما در مقاله خطرات هوش مصنوعی این مورد را بیشتر بررسی کرده‌ایم.

در حال حاضر بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها با خلاء متخصص هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و کلان داده روبه رو هستند و در آینده هم به احتمال زیاد این درخواست‌ها بسیار افزایش پیدا خواهد کرد. با این حال بسیاری در فضاهای کاری قبلی خود گیر کرده‌اند و وضعیت مناسبی ندارند. بهتر است فناوری‌های جدید را بیشتر بررسی کنید و با شرایط خود را وفق دهید تا شامل جایگزینی نشوید. اما نکته‌ای که می‌تواند خطر بسیار زیادی برای انسان داشته باشد هوش مصنوعی عمومی و سوپر هوش مصنوعی است که در مقاله‌هایی جداگانه این موارد را بررسی کرده‌ایم.

تاثیر هوش مصنوعی بر حوزه‌های مختلف

تقریباً می‌توان گفت هیچ صنعت بزرگی وجود ندارد که تا به حال تحت تاثیر هوش مصنوعی قرار نگرفته باشد. با این حال این صنایع در آینده تغییرات محسوس‌تری خواهند داشت. این تحولات در بخش‌های مختلف خود را به صورت‌های مختلفی به نمایش خواهد گذاشت. با توجه به نیازها و اطلاعاتی که از صنایع مختلف در دسترس است می‌توان آینده‌ای را در این حوزه‌ها متصور بود. ما سعی کردیم آینده هوش مصنوعی در چندین صنعت مطرح و مورد توجه را بررسی کنیم.

آینده هوش مصنوعی در صنعت

حوزه صنعت و تولید با اضافه شدن ربات‌ها و خودکار کردن فعالیت‌ها در گذشته توانست تحول عظیمی در تولید ایجاد کند و علاوه بر افزایش تولید، کیفیت تولیدات را هم افزایش داد. با این حال انجام کارهای پیچیده، کنترل کیفیت‌های دقیق، پیش‌بینی تعمیرات مورد نیاز تجهیزات، بهینه سازی زنجیره تامین و مدیریت استراتژیک کارخانه‌ها جز مواردی است که در سال‌های آینده بسیار بیشتر به کار گرفته خواهد شد. بر اساس آمار و پیش بینی‌ها در سال ۲۰۲۳ ارزش بازار هوش مصنوعی در صنعت برابر با ۳.۲ میلیارد دلار بوده است که انتظار می‌رود این عدد در سال ۲۰۲۸ به عدد ۲۰.۸ میلیارد دلار برسد.

با توجه به این داده‌ها، صنعت در استفاده از این فناوری قصد رشد بسیار سریعی را دارد. این رشد می‌تواند هزینه‌های تولید را کاهش داده و بسیاری از کارخانه‌ها را متمایز کند. برای آشنایی بیشتر در این زمینه می‌توانید مقاله هوش مصنوعی در صنعت را مطالعه کنید تا با کاربردهای این فناوری بیشتر آشنا شوید.

آینده هوش مصنوعی در پزشکی

سلامتی و استفاده از فناوری‌های روز برای بهبود آن یکی از مواردی است که در حال حاضر هم بسیار مورد توجه است. با توجه به آمارها بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳ استفاده از هوش مصنوعی در پزشکی رشدی ۲۳۳درصدی را تجربه کرده است که باعث افزایش ارزش بازار آن از ۶.۷ میلیارد دلار به ۲۲.۴ میلیارد دلار شده است. با این وجود پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ این عدد رشد فزاینده‌ای داشته باشد و به ارزش بازار ۱۸۷.۹۵ میلیارد دلار برسد. این نشان از آینده‌ای است که این فناوری نقش بسزایی در درمان و حفظ سلامتی انسان‌ها خواهد داشت.

در آینده در بخش‌های مختلفی باید شاهد استفاده از فناوری‌های مختلف باشیم. بازو و ربات‌های جراح، تشخیص بیماری‌ها قبل از حاد شدن علائم، درمان‌های شخصی سازی شده، تصویربرداری پزشکی هوشمند و افزایش سرعت در کشف داروها فقط بخشی از مواردی است که می‌تواند در پزشکی تغییر کند. انتظار می‌رود اشتباهات پزشکی در سال‌های آتی کاهش محسوسی پیدا کند و بیماران مراقبت بسیاری بهتری را تجربه کنند. ما در مقاله هوش مصنوعی در پزشکی جزئیات بیشتری را در این مورد بررسی کرده‌ایم.

آینده هوش مصنوعی در آموزش

در گذشته و در دوران ویروس کرونا دانش‌آموزان و دانشجویان و بسیاری از افراد دیگر نوعی متفاوت از آموزش را تجربه کردند. بنظر می‌رسد در سال‌های آینده و با گسترش هوش مصنوعی در این حوزه می‌توان شاهد تغییرات بیشتر و متحول شدن فضای آموزش باشیم. علاوه بر اینکه سطح آموزش‌های بسیار بالاتر و حرفه‌ای تر خواهد بود، از طرفی جلوی تقلب و سرقت ادبی هم گرفته خواهد شد. بر اساس آمارها ارزش بازار این حوزه در سال ۲۰۲۲ حدود ۲.۵ میلیارد دلار بوده که تا سال ۲۰۳۲ به عدد ۸۸.۲ میلیارد دلار خواهد رسید.

آموزش‌های شخصی سازی شده، تولید محتوای آموزشی هوشمند و ارتباط محور، شناسایی اختلالات آموزشی، همکلاسی هوشمند و همراه و تشخیص تقلب در آزمون‌ها فقط بخشی از کارهایی است که در سال‌های آینده انتظار اجرایی شدن آن را داریم. بهتر است در ایران هم مدارس، دانشگاه‌ها و مراجع آموزشی مختلف به سمت توسعه محصولاتی در این زمینه بروند. ما در مقاله هوش مصنوعی در آموزش این موارد را به صورت کامل بررسی کردیم.

آینده هوش مصنوعی در خدمات مشتریان و فروش

بسیاری از متخصصین این حوزه به محض استفاده از هوش مصنوعی، به یاد صداهای کامپیوتری و پاسخگویی‌های آزاردهنده می‌افتند. اما اتفاقاتی که در این سال‌ها رخ داده است، کمک بسیار زیادی به روند خدمات مشتریان و فروش مجموعه‌ها می‌کند. نه تنها می‌تواند پاسخگوی بسیاری از سوالات باشد، می‌تواند به کمک داده‌های مشتریان، راه‌حل‌های بهینه و پولسازی را به مدیران ارائه دهد. این محصولات که در حال توسعه هستند و هر روز نتایج بهتری را هم در اختیار مدیران می‌گذارند، در ایران هم توسعه داده شده‌اند. محصول ترددشمار دیدبان می‌تواند در این زمینه کمک‌های فراوانی به مدیران بکند.

در آینده هوش مصنوعی می‌تواند وظایفی مانند مدیریت فروشگاه‌ها، پاسخ و تحلیل تماس‌های مشتریان، پیش‌بینی فروش، بهینه سازی زنجیره تامین، خرید هوشمند و آموزش فروشندگان را بر عهده بگیرد. استفاده از این فناوری‌ها می‌تواند فضای فروشگاه‌های حضوری و مجازی را بسیار تغییر دهد و حس مشتریان را نسبت به خرید خود بهتر کند. ما در بخش هوش مصنوعی در فروش تمامی موارد را بررسی کرده‌ایم.

آینده هوش مصنوعی در حمل و نقل

ایلان ماسک در یکی از مصاحبه‌های خود اعلام کرد در آینده هوش مصنوعی در بخش حمل و نقل به شکل مستقل عمل خواهد کرد و فضای جاده‌ها و پروازها امن‌تر خواهد شد. یکی از حوزه‌هایی که بسیاری بر این باورند انسان جایگزین‌پذیر است، بخش حمل و نقل و حوزه لجستیک است. بر اساس آمارها ارزش بازار این حوزه در هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۳ برابر با ۴.۵۵ میلیارد دلار است که پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۳۰ این عدد به ۱۵.۲۴ میلیارد دلار برسد. هم‌چنین امن‌تر کردن جاده‌ها و رفع مشکلات آنها هم یکی از معضلاتی است که هوش مصنوعی می‌تواند بسیار در آن تاثیرگذار باشد.

مدیریت هوشمند ترافیک، پیش‌بینی تعمیرات، خودروهای خودران، امنیت جاده‌ها، پلاک خوانی هوشمند، مدیریت پارکینگ‌های سطح شهر و بهینه‌سازی مسیر حرکت فقط بخشی از مواردی است که در آینده بیشتر با آنها روبه رو خواهیم شد. این توانمندی‌ها می‌تواند زندگی شهری را بسیار ساده‌تر و سریع‌تر بکند و بخشی از معضلات شهری را مرتفع کند.

آینده هوش مصنوعی در ایران

در ایران در بخش‌های مختلف، در حال توسعه محصولات متنوعی هستند. اکثر شرکت‌های بزرگ بررسی مربوط به خود را انجام داده و محصولاتی را توسعه داده‌اند. استفاده از این فناوری با توجه به متخصصین داخلی کمک خواهد کرد تا بسیاری از عقب افتادگی‌ها در زمینه‌ی تکنولوژی جبران شود. با اینکه شرکت‌ها و بخش‌های خصوصی تا حدودی در حال توسعه محصولات هستند ولی باید این مورد سرعت بیشتری پیدا کند. ما در زمینه‌ی تحقیقات و مقالات تخصصی در این زمینه جز ۲۰ کشور اول هستیم ولی مانند بخش‌های دیگر در استفاده از آن در صنعت و کسب و کارها رتبه خوبی نداریم.

باید با توجه به نیازهای واقعی که مردم بتوانند آنها را درک کنند، راهکارهای هوش مصنوعی را استفاده کرد و زندگی روزمره مردم، صنایع و کسب و کارها را تغییر داد. ما سعی کردیم در بخش حوزه خدمات در بخش‌های مختلف این نیازها را بررسی کردیم که می‌توانید مطالعه کنید.

نیازهای فناوری برای پیشرفت سریع‌تر

انسان‌ها و سازمان برای پیشرفت درست هوش مصنوعی نیاز به دو مقوله بسیار مهم دارند: سخت افزار و نیروی انسانی. در سال‌های اخیر شاهد پیشی گرفتن Nvidia از شرکت‌های بزرگی مانند اپل و گوگل از نظر ارزش بودیم. این مورد در خصوص شرکت‌هایی که تولید سخت‌افزار می‌کنند، در سال‌های آینده شدیدتر خواهد شد. نیاز روز افزون به این سخت‌افزارها باعث شده است تا بسیاری از سازمان‌ها مجبور به خریدهای عمده از این شرکت‌ها شوند. اگر بخواهیم در زمینه AI رشد ادامه‌دار را تجربه کنیم یکی از پیش‌نیازهای آینده سخت‌افزار قدرتمند و در دسترس است.

مقوله بعدی نیروی انسانی زبده و حرفه‌ای است. در حال حاضر بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها با کمبود نیروی انسانی دست و پنجه نرم می‌کنند. برای این موضوع هم سازمان و شرکت‌های بزرگ دست به کار شده‌اند و در حال آموزش نیروهای جدید هستند. با این حال در آینده نیاز است متخصصین بیشتری در این زمینه جذب شوند و به سمت این فناوری‌ها حرکت کنند. بدون این دوبال پیشرفت سریع و محسوس هوش مصنوعی امکان پذیر نخواهد بود.

خطرات و ریسک‌های هوش مصنوعی

همان‌طور که در بالا هم بیان کردیم، بیشتر ترس و خطرات در مورد این فناوری مربوط به هوش مصنوعی عمومی و سوپر هوش مصنوعی است. این موارد می‌توانند استنباط کنند و تفکراتی انسانی و حتی فراانسانی داشته باشند. با این حال حتی نوع ضعیف این فناوری هم می‌تواند خطراتی برای انسان‌ها داشته باشد. در آینده نزدیک کارهایی که قابلیت تکرار دارند و خلاقیت خاصی نیاز ندارند به سرعت جایگزین خواهند شد. بسیاری از کارگران انبارها و مراکز پخش، بسیاری از رانندگان اتومبیل و مترو، کارمندان بانک و ... در سال‌های آینده جایگزین خواهند شد.

یکی دیگر از خطرات این فناوری، سرقت‌ها و کلاهبرداری‌های هوشمند است. همان‌طور که بسیاری از متخصصین روی امنیت کار می‌کنند، برخی بر روی جنبه سیاه آن هم در حال کار کردن هستند و می‌تواند خطرات زیادی افراد را تهدید کند.

با این حال مهمترین خطر برای افراد و سازمان‌ها و کشورها حرکت نکردن به سمت هوش مصنوعی است. این فناوری یک موضوع اجتناب ناپذیر است و در صورتی که به سمت این فناوری نروید به احتمال زیاد در دهه‌های بعد با مشکلات بسیار زیادی روبه رو خواهید بود. بهتر است هرچه سریعتر در هر بخش و حوزه‌ای که فعالیت می‌کنید تحقیقاتی کامل در زمینه هوش مصنوعی انجام دهید و آن را به صورت دقیق به کار بگیرید.

منابع: (builtin , techtarget, analyticsvidhya)